Η Αναρρίχηση στην ψυχοθεραπεία

22/11/2023

από Nikos Mitsakis

Η αναρρίχηση έχει γίνει ένα ιδιαίτερα δημοφιλές σπορ το οποίο έγινε και επίσημα Ολυμπιακό άθλημα στους αγώνες του Τόκυο το 2020. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι απολαμβάνουν την πρόκληση της αναρρίχησης σε κάθετο τοίχο, είτε στο βουνό είτε στο γυμναστήριο. Είναι ένα ιδιαίτερο άθλημα το οποίο συνδυάζει τη φυσική άσκηση με την άσκηση του μυαλού. Κατά τη διάρκεια της αναρρίχησης χρησιμοποιούνται όλοι οι μυς του σώματος, χτίζοντας δύναμη, ευλυγισία και αντοχή. Παράλληλα αυξάνεται η ντοπαμίνη και οι ενδορφίνες, προκαλώντας μια αίσθηση ευφορίας και ικανοποίησης.

Τα τελευταία χρόνια έχουν μελετηθεί οι θετικές επιπτώσεις της αναρρίχησης στην ψυχική υγεία των ανθρώπων. Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αναγκάζονται να εργάζονται καθισμένοι σε μία καρέκλα μέσα σε 4 τοίχους, σίγουρα οποιαδήποτε μορφής άσκηση θεωρείται ευεργετική και απαραίτητη. Η αναρρίχηση όμως πέρα από τη σωματική άσκηση έχει να μας προσφέρει πολλά περισσότερα. Σε μια εποχή όπου ο ανθρώπινος εγκέφαλος κατακλύζεται από πληροφορίες ενώ παράλληλα έχει να διαχειριστεί αδιάκοπες καταστάσεις στρες μέσα στην ημέρα, η αναρρίχηση μπορεί να μας προσφέρει ηρεμία μυαλού καθώς και τα απαραίτητα εφόδια για να ανταπεξέλθουμε στις προκλήσεις.

Μελέτες έχουν δείξει χρόνια τώρα ότι η επαφή με τη φύση δρα ευεργετικά στον άνθρωπο. Κάθε μορφή άσκησης που λαμβάνει χώρα “έξω” και μας φέρνει σε επαφή με το φυσικό μας περιβάλλον, μας γεμίζει με καθαρό οξυγόνο, και τροφοδοτεί τον εγκέφαλό μας με πληθώρα ερεθισμάτων και όμορφων συναισθημάτων. Έξω στη φύση είναι που πραγματικά ξαναγεμίζουμε τις μπαταρίες μας. Καθαρίζουμε τη σκέψη μας, ανανεώνουμε τις αισθήσεις μας και επαναπροσδιορίζουμε πράγματα και καταστάσεις. Για αυτό εάν έχουμε τη δυνατότητα να σκαρφαλώσουμε έξω, καλό είναι να αδράξουμε την ευκαιρία. Η επαφή με τον βράχο, ο αέρας στο πρόσωπό μας, οι μυρωδιές και οι ήχοι της φύσης, όλα δρουν ευεργετικά στον οργανισμό μας. Αλλά ακόμη και στο γυμναστήριο, η αναρρίχηση έχει να μας προσφέρει πολλά.

Η αναρρίχηση ξεχωρίζει καθώς είναι από τα λίγα αθλήματα που απαιτούν την απόλυτη προσήλωσή μας στο εδώ και τώρα. Όταν σκαρφαλώνεις και κρέμεσαι από το βράχο ή το σκοινί, το μυαλό σου δεν μπορεί να βρίσκεται πουθενά αλλού. Δεν σκέφτεσαι τη δουλειά σου ή το σχολείο σου, δεν σκέφτεσαι τη σχέση σου, τους γονείς ή τα παιδιά σου, τα θέματα υγείας σου, την οικονομική σου κατάσταση ή το δάνειό σου. Η σκέψη σου είναι απόλυτα συγκεντρωμένη στο σώμα σου, στην αναπνοή σου και στο κάθε μικρό βήμα που κάνεις. Αυτό το επίπεδο συγκέντρωσης είναι μια μορφή διαλογισμού που βοηθάει στο να αδειάσει το κεφάλι μας από τις αμέτρητες έγνοιες και ανησυχίες που μας κυνηγούν και μας βαραίνουν κάθε μέρα. Για αυτό και μετά από κάθε εξόρμηση, παρόλη την σωματική κούραση, νιώθεις ανανεωμένος και πνευματικά ξεκούραστος.

Αυτό που κάνει την αναρρίχηση ακόμα πιο ξεχωριστή είναι ότι σε φέρνει αντιμέτωπο με το φόβο, και προκειμένου να λειτουργήσεις, πρέπει να μάθεις να τον ελέγχεις. Μαθαίνεις να επιβάλλεσαι στον εαυτό σου και σε αυτή τη μικρή –ή συχνά μεγάλη- φωνή μέσα σου που σου λέει ότι δεν θα τα καταφέρεις, και κάποιες φορές μέσα στην καθημερινότητά σου σε παραλύει. Μαθαίνεις να λειτουργείς σε μία κατάσταση στρες -γιατί κακά τα ψέματα, το να κρέμεσαι από ένα σκοινί στα 10 ή στα 20 μέτρα είναι μία αρκετά στρεσογόνος κατάσταση- και να βγαίνεις νικητής. Μετά από κάθε σκαρφάλωμα νιώθεις πιο δυνατός, πιο ικανός, πιο σίγουρος για τον εαυτό σου.

Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της αναρρίχησης έχουν οδηγήσει αρκετούς μελετητές στο συμπέρασμα ότι άνθρωποι που πάσχουν από αυξημένο στρες, κρίσεις πανικού, έλλειψη αυτοπεποίθησης, κατάθλιψη, φοβίες ή άλλες χρόνιες ψυχικές διαταραχές, μπορούν να ωφεληθούν πολύ από την αναρρίχηση.

Η αναρρίχηση εναντίον της κατάθλιψης

Η Miriam Pracki, γυναίκα από τη Γερμανία έπασχε ήδη από την εφηβεία της από διατροφικές διαταραχές. Το 2010 είχε ήδη νοσηλευτεί 3 φορές στο νοσοκομείο ενώ παράλληλα έπασχε από κατάθλιψη και είχε τάσεις αυτοτραυματισμού. Όταν ξεκίνησε την αναρρίχηση άρχισε να παρατηρεί θετικές αλλαγές στον εαυτό της. Η ίδια εξηγεί «Ενώ ανεβαίνεις, το μόνο σημαντικό πράγμα είναι το τώρα. Δεν μπορείς να σκέφτεσαι το σωματικό σου βάρος, τη δουλειά σου ή οτιδήποτε άλλο.(…) Το να είμαι δυνατή στην αναρρίχηση με έκανε πιο δυνατή γενικά. Μπόρεσα να μεταφέρω αυτή την επιτυχία και τη θετικότητα στην καθημερινή ζωή.»

Η αναρρίχηση μπορεί να επιφέρει ενσυνειδητότητα, την εστίαση στη στιγμή που βίωσε η Pracki, η οποία είναι το κλειδί για τη θεραπεία της κατάθλιψης, περιγράφει η Katharina Luttenberger, ερευνήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Erlangen στη Γερμανία. Εξηγεί πως το άθλημα είναι επίσης γεμάτο με μεταφορές. «Ένας καταθλιπτικός ασθενής πρέπει να ξαναβρεί τα πατήματά του στη ζωή, πρέπει να σκαρφαλώσεις για να βγεις από την κατάθλιψή σου, πρέπει να αφεθείς για να προχωρήσεις».

Η Luttenberger και οι συνεργάτες της έχουν αναπτύξει ένα πρόγραμμα δέκα συνεδριών βασισμένο πάνω σε σχεδόν μια δεκαετία έρευνας. Κάθε μία από τις συνεδρίες ξεκινά με έναν διαλογισμό. Στη συνέχεια, ο εκπαιδευτής μιλά για το θέμα της ημέρας, όπως η αυτοεκτίμηση, η εμπιστοσύνη ή οι κοινωνικές σχέσεις. Στη συνέχεια, ο θεραπευτής οδηγεί μια άσκηση αναρρίχησης που απεικονίζει αυτό το θέμα. Για παράδειγμα, οι ασθενείς μπορεί να έχουν δεμένα μάτια με την καθοδήγηση του εκπαιδευτή ή άλλων ασθενών για να εξερευνήσουν τον φόβο, ο οποίος συνήθως εξαφανίζεται μόλις μάθουν να βασίζονται στην καθοδήγηση των άλλων. Μετά την άσκηση ακολουθεί συζήτηση και άλλη άσκηση διαλογισμού ή χαλάρωσης.

Μια εργασία που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο στο BMC Psychiatry διαπίστωσε ότι ένα θεραπευτικό πρόγραμμα που βασίζεται στην αναρρίχηση ήταν πιο αποτελεσματική θεραπεία για την κατάθλιψη από άλλα σχήματα άσκησης και ήταν εξίσου αποτελεσματικό με τις καθιερωμένες μεθόδους θεραπείας με βάση τον διάλογο. Η δοκιμή ακολούθησε 240 ασθενείς: το ένα τρίτο συμμετείχε σε θεραπεία bouldering, ένα άλλο τρίτο έκανε γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (μια κοινή μορφή θεραπείας με βάση το διάλογο) και το τελευταίο τρίτο ξεκίνησε ένα πρόγραμμα άσκησης στο σπίτι. Η ομάδα που έλαβε τη θεραπεία αναρρίχησης βελτιώθηκε σημαντικά περισσότερο από αυτές του προγράμματος άσκησης στο σπίτι και παρόμοια με την ομάδα που έλαβε γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. «Η CBT (cognitive behavioral therapy) είναι ισχυρή και έχει μακρά ιστορία», λέει η Luttenberger, η οποία ηγήθηκε της μελέτης. «Και μπορέσαμε να δείξουμε ότι η θεραπεία αναρρίχησης δεν ήταν κατώτερη από τη CBT, κάτι που είναι υπέροχο».

Photo: Katharina Luttenberger, psychologist

Ο Alexis Konstantin Zajetz, ένας Αυστριακός ψυχοθεραπευτής, εξερευνά την αναρρίχηση ως μέθοδο θεραπείας από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 και ίδρυσε το Institute for Climbing Therapy στο Σάλτσμπουργκ το 2005. Αφοσιωμένος ορειβάτης ο ίδιος, είδε δυνατότητες στο άθλημα λόγω της έντονης συγκέντρωσης που απαιτεί και των ισχυρών συναισθημάτων που μπορεί να προκαλέσει, και άρχισε να ενσωματώνει συνεδρίες bouldering στη θεραπεία του με ορισμένους ασθενείς. Σε μια συνεδρία, όταν ο Zajetz έδωσε εντολή σε μία από τους ασθενείς του να επιλέξει μια εύκολη διαδρομή για να ανέβει, εκείνη αρνήθηκε να σκαρφαλώσει κάτω από ένα μέτριο βαθμό. «Απαιτούσε τόσα πολλά από τον εαυτό της», λέει ο Zajetz, γιατί φοβόταν τι θα σκέφτονταν οι άλλοι αν δεν ανέβαινε σε μια συγκεκριμένη δυσκολία. Μετά από αυτό, μπόρεσε να δουλέψει μαζί της πάνω στο θέμα της αυτοκριτικής, τόσο μέσα όσο και έξω από το γυμναστήριο.

Τον Ιανουάριο πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία το πρώτο συνέδριο για την αναρρίχηση ως θεραπεία, με περίπου 200 συμμετέχοντες. Περιλάμβανε ομιλίες και εργαστήρια για ψυχικές καταστάσεις όπως ο εθισμός, η κατάθλιψη, το άγχος και το μετατραυματικό στρες. Η Pracki που συμμετείχε, μίλησε επίσης για τον ρόλο της αναρρίχησης στην ανάρρωσή της. «Οι συμμετέχοντες ήταν πολύ χαρούμενοι που γνώρισαν άλλους ανθρώπους που ασχολούνται με την αναρρίχηση», λέει ο Alexis Konstantin Zajetz.

Photo: Alexis Konstantin Zajetz, psychotherapist

Στη Γερμανία αρκετές κλινικές και νοσοκομεία έχουν τοίχο αναρρίχησης, έτσι οι θεραπευτές μπορούν να συμπεριλάβουν στη θεραπευτική διαδικασία προβλήματα bouldering. Το bouldering προτιμάται ιδιαίτερα καθώς είναι εξαιρετικά οικονομικό, δεν απαιτεί εξοπλισμό πέρα από παπούτσια, και δεν αποτρέπει και τους ανθρώπους που έχουν πρόβλημα με το ύψος. Επίσης είναι μία ιδιαίτερα κοινωνική/ομαδική διαδικασία καθώς λόγω του χαμηλού ύψους η υπόλοιπη ομάδα έχει πάντα επαφή με τον αναρριχητή για να τον εμψυχώνει και να τον καθοδηγεί.

H Lisa Vigg, ψυχολόγος, υποστηρίζει ότι ο τρόπος που προσεγγίζει ένας ασθενής ένα πρόβλημα bouldering είναι παρόμοιος με τον τρόπο που προσεγγίζει τα προβλήματα στη ζωή. Σήμερα η Vigg σχεδιάζει να ασχοληθεί αποκλειστικά με θεραπεία bouldering. «Αξίζει τον κόπο να σηκωθείς από την καρέκλα θεραπείας και να δραστηριοποιηθείς με τους ασθενείς», λέει. «Έχω δουλέψει με ψυχοθεραπεία, τόσο με εσώκλειστους όσο και με εξωτερικούς ασθενείς, με ομάδες και μεμονωμένα άτομα και θα έλεγα εκ πείρας ότι αυτός είναι ο ευκολότερος και πιο χαρούμενος τρόπος θεραπείας τόσο για τους ασθενείς όσο και για τους θεραπευτές».

Συμπεράσματα

Είναι πολύ ευχάριστο το ότι ένα και μόνο άθλημα μπορεί να προσφέρει στον άνθρωπο τόσα πολλά. Καλή φυσική κατάσταση, ηρεμία, αγάπη για την φύση και την ελευθερία, εσωτερική δύναμη, συγκέντρωση, επιμονή, υπομονή, αυτοπεποίθηση, ομαδικότητα, εμπιστοσύνη στον εαυτό μας και στους άλλους, και δημιουργικότητα.

Για μας που αγαπάμε το συγκεκριμένο άθλημα κι έχουμε νιώσει τις ευεργετικές του ιδιότητες στο μυαλό και το σώμα, σας το συστήνουμε ανεπιφύλακτα!

Πηγές

https://www.climbing.com/skills/climbing-as-a-form-of-therapy/

https://www.climbingtherapy.com/team-climbing-therapy/

https://www.theguardian.com/sport/2022/apr/08/my-head-was-completely-free-the-rise-of-climbing-as-therapy

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S016517812030593X